|
- Het militair verleden van het domein de Ghellinck te Zwijnaarde.
Militaire geschiedenis en algemene beschrijving van het domein De Ghellinck te Zwijnaarde.
|
| Het domein dat hierbij wordt besproken is gelegen tussen de Grote Steenweg-Zuid, de Hutsepotstraat en de Eedstraat te Zwijnaarde. De bosrijke parkaanleg, die men heden nog altijd deels kan terugvinden, werd reeds ontworpen in 1777. |
|
| In de beide wereldoorlogen kende het domein een militaire geschiedenis.
Op beide stukjes stafkaart hiernaast ziet u het desbetreffende terrein. Ze dateren beiden ongeveer uit 1910. De bovenste kaart is Belgisch. De onderste is een gedeelte van een Duitse stafkaart. Ze tonen beiden de situatie van het terrein voor aanvan WO I.
Op beide kaarten ziet men het heden verdwenen kasteel "De Ghellinck" te Zwijnaarde. Op het eerste kaartje ontbreekt nog de half cirkelvormige kasteelgracht op het terrein zelf. Op beiden ziet men wel duidelijk de grote centrale bosdreef.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd een gedeelte van het park met |
|
bijhorende gebouwen ingenomen door de Duitse bezetter. De vierkantshoeve met bijhorende stallingen aan de Eedstraat-Hutsepotstraat, alsook nog een aantal aanpalende structuren, gebouwen en het park, werden in gebruik genomen als
|
Pferdenlazarett (een hospitaal voor Legerpaarden) door het Etappen-Pferdendepot van het Duitse 4e Leger. Het kasteel zelf bleef allicht in deze periode zelf buiten schot. (is nog altijd tot op heden niet echt duidelijk)(Foto: Replica)
Naast de structuur op het domein De Ghellinck werd ook nog het 17e eeuwse landhuis "Het Torentje" in de huidige "Nieuwe Scheldestraat" voor dezelfde functie gebruikt. |
|
 |
| Van deze periode telt het terrein eigenlijk nog weinig zichtbare restanten. Op één van de oudere bomen, vindt men wel nog onderstaande gesculptuurde Pruisische Rijksadelaar. Centraal staan de initialen "VC" en het jaartal "1918". De letters "VC" slaan allicht op "Veterinär Corps". (Foto en info: Stad Gent - Dienst Stadsarcheologie) |
| Bij het aanbreken van Wereldoorlog 2 kent het terrein echter een veel rumoerigere en desastreusere geschiedenis. De stafkaart hieronder geeft een vrij goed beeld van hoe het terrein er moet hebben uitgezien voor WO II. |
Vrij kort na de Duitse bezetting van België in mei 1940, kwam het terrein opnieuw in het zicht van de teruggekeerde Duitse bezetter. In eerste instantie kende de Duitse bezetter het terrein nog uit het verleden en ten tweede lag het op zeer korte afstand van het Duitse vliegveld te Sint Denijs Westrem.
In oktober 1940 werd het ingericht als munitiedepot voor het bevoorraden van de Duitse troepen via de militaire luchthaven van Sint Denijs Westrem. In het begin ging men hier munitie stockeren die moest dienen voor de Blitzkrieg en de vele luchtaanvallen op Engeland.
In deze periode zou het terrein wel degelijk een aantal aanpassingen ondergaan die zeker voor de toekomst van het terrein wel voor goed zouden veranderen.
|
 |
 |
 |
| Het uitzicht langs de Hutsepotstraat zal altijd wel vrij identiek blijven. Het terrein is altijd afgescheiden geweest door middel van een gracht van de weg. Daarnaast werd het terrein onttrokken uit het zicht via een grote bakstenen muur (heden nog duidelijk zichtbaar). U ziet hier achtereenvolgens de grote muur (foto 1), de conciërgewoning (foto 2) en de originele vierkantshoeve (foto 3). |
|
De originele ingang van het kasteel was zoals zichtbaar op het stafkaartje iets hogerop, gelegen naast de conciërgewoning Daar vindt men heden nog deze originele toegangspoort terug. Weinig doet nog vermoeden dat dit de originele toegang was van een toenmalig prachtig kasteeldomein.
Kort na de Duitse inname van het terrein ontstonden op het |
|
 |
terrein
heel wat nieuwe en bijkomende structuren. Het depot omvatte uiteindelijk opslagplaatsen voor vliegtuigbommen, loodsen, stellingen opgetrokken uit hout en aarde (vermoedelijk deels ingegraven), een kleine observatiebunker en een immense brandwaterput.
Het kleine observatiebunkertje is heden nog altijd terug te vinden langs de N60, al zal u wel wat moeite moeten doen om het onder de begroeiing te herkennen als een bunkertje. Links een foto van het bunkertje in de jaren 80 (Foto: Collectie Piet Dhanens - George Antheunis). Rechts een foto zoals het bunkertje heden nog zichtbaar is, totaal overwoekerd en verstopt onder de plantengroei. |
 |
 |
Het bunkertje van Duitse origine heeft muren van ongeveer 65 cm dik, uitgevoerd in gewapend beton. Het zou hierdoor moeten bestand geweest zijn tegen geweervuur, machinegeweervuur, strooivuur en licht vliegtuiggeschut.
Ook de originele grote brandwaterput is nog altijd terug te vinden in het bos. Deze put had als doel het beschikken over voldoende bluswater in het geval van een ramp op het terrein als munitiedepot. |
|
 |
 |
 |
Naarmate de oorlog vorderde en de Duitse situatie en oorlogsobjectieven veranderden, wijzigde eveneens de aard van munitie die te Zwijnaarde werden opgeslagen. Zo veranderde de hoofdopslag in de gevreesde Duitse FLAK munitie (FLAK = Flieger Abwehr Kanonen met de meest courante, de Duitse 88 mm). Daarnaast werden er ook vrij massaal handgranaten (de klassieke Duitse steelgranaten) en artilleriegranaten opgeslagen tegen een gevreesde geallieerde inval.
Het mag wel duidelijk zijn dat het terrein gezien zijn functie streng bewaakt werd. Buiten het kleine betonnen bunkertje waren er her en der op het terrein buiten de natuurlijke hindernissen van de kasteelgrachten, de bakstenen omheiningsmuren en de dichte begroeiing, verscheidene MG stellingen opgetrokken om indringers op te vangen en eventueel uit te schakelen.
Meermaals werd het terrein ook het doelwit van geallieerde bommen. Zo zijn er in de directe omgeving van het terrein nog wel hier en daar kuilen terug te vinden die hun oorsprong hebben in gemiste bomdroppingen, origineel bedoeld voor de site De Ghellinck te Zwijnaarde.
Toen de door de Duitsers gevreesde geallieerde landing een feit was en de bevrijders te dicht bij Gent kwamen, besloot de Duitse legerleiding in de nacht van 1 september 1944 het munitiedepot te ontruimen. Ze waren echter niet van plan alles zo maar aan de geallieerden cadeau te doen. De gevolgen waren dan ook dramatisch voor de toekomst van de site.
Het kasteel werd volgestouwd met munitie en springstoffen. De bewoners in de directe omgeving kregen de raad op te letten voor de naderende explosie. De klap moet gigantisch geweest zijn. Niet ontplofte rondgeslingerde munitie werd gevonden tot op de rijweg van de omliggende Steenweg. Door het dak van één van de stallen van de vierkantshoeve is een brok puin gevlogen die men later heeft moeten verwijderen door middel van 4 paarden (om u een idee te geven over de ernst van de klap). Personen die wisten dat er een explosie ging volgen van het kasteel, plaatsen alle ramen en deuren open om de invloed van de schokgolf te proberen beperken. Bij verschillende van op deze wijze opengezette gebouwen werden deuren en ramen alsnog uit de kassementen gerukt.
De schade aan het kasteel was immens. Het totaal onbewoonbare kasteel werd in 1945 dan ook definitief gesloopt. Er werden zelfs geen pogingen meer ondernomen het nog te proberen restaureren. Dat er op het terrein nog wel wat beperkte sporen van het kasteel terug te vinden zijn mag blijken uit volgende reportage (volgt eerstdaags).
De officier die de leiding had over het munitiedepot pleegde dezelfde dag nog zelfmoord op het uiteinde van één van de dreven op het terrein. Na de oorlog hebben Duitse identificatieteams nog gepoogd het ter plaatse begraven lijk terug te vinden. Men heeft het echter nooit meer kunnen terugvinden en het terrein zal dus altijd blijven gelden als zijn laatste rustplaats.
|
| Als men op het terrein rondloopt ziet men niet echt nog vrije munitie liggen. Na het gebruik van het terrein als munitiedepot zou amper 1 hectare van de 20 hectaren dat het terrein groot is, volledig vrijwaard worden van munitie door DOVO. Vrije munitie zoals hiernaast (met het blote oog en zonder graven zichtbaar), is wel algemeen verdwenen. De foto hiernaast (Foto: Origineel vrije munitie in het domein De Ghellinck - Stad Gent - Dienst Stadsarcheologie). |
|
 |
De schattingen van DOVO over de nog aanwezige, niet verwijderde munitie zijn echter angstwekkend. De schattingen van de nog aanwezige, heden verborgen muntiehoeveelheden, spreken over 400 a 500 ton.
|
| De huidige eigenaars wisten ook te zeggen dat net zoals u misschien ook in eigen tuin of in akkers al heeft kunnen vaststellen, door grondwater, zwaardere objecten naar het oppervlak worden gedreven. Zo worden er sporadisch ook wel springtuigen opnieuw aan het oppervlak gevonden. Zoals u ook al kon lezen zitten hier ook vrij veel Duitse steelgranaten in de ondergrond (granaten met houten steel). Origineel diende men om deze granaten te activeren, onderaan de houten steel, een dopje los te schroeven. Daarna vond men in de steel (die hol was) een touwtje waaraan men moest trekken om de granaat op scherp te zetten alvorens ze weg te gooien. Het grote probleem heden op het terrein is dat men af en toe dergelijke granaten vindt. De houten stelen zijn echter allen lang weggeteerd waardoor het totaal onduidelijk is of de granaten nu al dan niet op scherp staan. Dergelijke vondsten leiden dus meestal noodgedwongen naar oproepen om ze te verwijderen in de richting van DOVO. |
|
 |
|
Schets Duitse Steelgranaat: F.M.G. Handbuch für Lehrer un Schüler - Berlin 1935.
Een blik op de rest van het prachtige ongerepte beukenbos op de grens van de Gentse stad.
Hieronder nog een plannetje met de situatie van het terrein anno 1968. Dit zal nog altijd vrij goed kloppen met het huidige terrein. |
| De huidige toegang van het bos, ligt langs de Eedstraat achter een hek. Gelieve het terrein wel niet zonder toelating te betreden omwille van redenen hierboven reeds beschreven. |
Achteraan deze dreef, komt men op een kleine weide uit in het bos. Hier ligt nog een originele kleine hoeve, die altijd al deel heeft uitgemaakt van het domein.
Iets verderop ligt trouwens nog een boerderijtje (kortbij het bunkertje). Dit zijn wel degelijk twee verschillende boerderijtjes. |
|
 |
| Hieronder enkel fraaie zichten op dit toch zeer fraaie en oude beukenbos dat wordt doorkruist door een aantal prachtige pittoreske dreven. |
| Centraal heeft het bos een brede dreef die vanaf het heden verdwenen kasteel liep tot aan het verste uiteinde van het bos. Dit uiteinde van het bos is één van de zones dat reeds werd ontdaan van munitie door DOVO bij één van de weinige opruimingsakties die reeds gebeurden op dit terrein. |
|
 |
 |
 |
Enkele ingekerfde bomen (WO II sporen).
Het prachtige beukenbos telt nog wel wat sporen van zijn militair verleden, vooral in de vorm van ingekerfde bomen. Hieronder enkele fraaie exemplaren. Er zijn er vast meer maar deze kon ik al terugvinden bij mijn rondgang op het terrein. |
| In bovenstaande boom zitten twee inkervingen. Links ziet men duidelijk het jaartal 28/1/1940. Merkwaardig is dat deze datum dus van voor mei 1940 dateert. De onderste tekst is allicht "WK 1941". Meer naar links is duidelijk een embleem afgebeeld dat ikzelf niet kan thuisbrengen. |
 |
| Op deze boom meen ik te herkennen O.H. 14-4-1942. Daaronder is allicht nog een onbekend embleem afgebeeld. |
|
Bij deze meen ik dan onderstaande tekst te kunnen lezen:
PB 11-7-42 NSKK. Dit NSKK zal slaan op het National Sozialistisches Krafsfahr Korps. Dit was een paramilitair onderdeel van de NSDAP dat tijdens WOII diende als bevoorradingseenheid bij onder andere de Deutsche Luftwaffe. Dit valt dus perfect te rijmen met het militaire Duitse vliegveld van Sint Denijs Westrem in die periode. (Info verkregen via Mr Lieven Van Den Bulcke)
|
|
 |
 |
 |
Dit zijn nog 2 ingekerfde bomen die er in het park terug te vinden zijn. De linkse zou vanaf de openbare weg op de Eedstraat te zien zijn. De rechter foto is ergens te zoeken in het park en al niet meer zo duidelijk of het nog specifiek over inkervingen uit de oorlogsperiode handelt. Mocht u meer uitleg weten over wat hier in de bomen is gekerfd of waar het bijhoort, mail mij gerust op info@bunkergordel.be. (2 Foto's: Marc Careel)
Daarnaast valt wel op dat heel wat bomen wel degelijk sporen dragen van explosies en rondvliegend puin en schrapnels. Hieronder een tweetal voorbeeldfoto's. |
 |
 |
U ziet aan bovenstaande foto's dat wie hier uiteindelijk toch te maken hebben met een nog zeer fraai beukenbos. Het bos is door zijn "Verboden Terrein" status nog altijd vrij ongerept. U vindt er dus weinig rommel zoals de anders overal teruggevonden blikjes, verpakkingen, sigarettenpakjes,.... Anderzijds is het natuurlijk een zeer mooi stukje groene long in de buitenring van Gent.
De vraag zal natuurlijk blijven, stel dat we het bos ooit open willen stellen als park voor het grote publiek, wie er zal opdraaien voor het volledig opruimen van alle nog aanwezige munitie op het terrein. Men kan zich dan ook werkelijk gaan afvragen of het openstellen van het terrein gaat opwegen tegen de risico's op menselijk niveau die zullen moeten genomen worden om het terrein eventueel te ontdoen van alle heden nog verborgen munitie. Is dit opruimen bijvoorbeeld het leven waard van ontmijners, mocht er iets verkeerd lopen bij dit ontmijnen (iets wat men toch nooit zal kunnen uitsluiten bij een dergelijke gigantische opruimaktie van onder andere zeer gevaarlijk tuig zoals de sterk verteerde Duitse steelgranaten).
Daarbij komt nog eens de vraag wat zal er van het huidige bos nog overblijven, stel dat men het bos effectief gaat opruimen.
Misschien is de beste oplossing nog het bos gewoon te bewaren in zijn huidige toestand, al blijft het een zeer prachtig domein om misschien toch eens af en toe begeleid te laten bezoeken.
De laatste rechtstreekse eigenaar van het domein die de naam De Ghellinck droeg was Ridder de Ghellinck. Ridder Claude de Ghellinck Vaernewyck, was een neef van Baron Etienne della Faille d'Huysse (1892-1975), 53 jaar burgemeester geweest van Zwijnaarde (1921-1975).
|
Originele doodsbrief van Ridder Claude de Ghellinck Vaernewyck (Collectie Familie De Goethals - De Mude)
Deze laatste bewoonde het kasteel van Zwijnaarde (niet te verwarren met het sinds 1945 verdwenen kasteel De Ghellinck).
Ridder Claude de Ghellinck is overleden in 2007, zijn echtgenote in 2000. Zij hadden geen kinderen. De volledige eigendom is overgegaan naar zijn neven en behoort actueel tot 3 families. Het bos is dus geen eigendom van het Stad Gent, voor alle duidelijkheid. |
| Gebruikte externe bron voor bovenstaande gegevens: boek Heemkring Scheldeveld Jaarboek XXXVI 2007 - Het Ghellinckdomein te Zwijnaarde tijdens Wereldoorlog II - Georges Antheunis. |
Voor het mogelijk maken van bovenstaande fotoreportage wil ik in elk geval onderstaande personen bedanken voor hun bereidwillige medewerking voor het organiseren van een rondleiding:
- Graaf Jean Louis Goethals De Mude
- Graaf Pierre Goethals De Mude
De gids van dienst die ons zeer waardevolle inlichtingen wist te verschaffen:
- Baron Frédéric de Peñeranda de Franchimont
|
|
.jpg)
